Kaktüslü Bir Gündü

Kaktüs ve Sukkulent nedir?
Kaktüs familyası (family Cactaceae). Bitkiler dünyasının vasküler, çift çenekli ve çiçekli bitkiler olarak adlandırılan kolunda yer alan bir familyadır (Subclass Dicotyledonae, Superorder Caryophylliflorae)
Tüm kaktüs familyası türleri sukkulent bitikilerdir. (Sukkulent, gövde veya yapraklarındaki özel etli dokularda su tutma, biriktirme yeteneği olan bitki anlamındadır.) Ancak tüm sukkulent bitkiler kaktüs değildir. Kaktüs dışı olanlara genellikle "diğer sukkulentler" denir. Bitkiler dünyasının birçok familyasında az veya çok sayıda sukkulent tür bulunur.
Bu tür bitkiler, ışık ya da suyun azaldığı dönemlerde hayatta kalmayı başarabilecek su tutma özelliği yanında, aşırı su kaybını engelleyebilecek şekilde gözenekleerini kapatmak, fotosentez işlemini gece de sürdürebilmek ya da çok olumsuz şartlarda uyku fazına geçerek uygun koşulları beklemek gibi, özel bazı başka yetenekler de geliştirmişlerdir. Hemen tüm kaktüsler gövde sukkulentidir. Yani suyu gövdelerinde biriktirirler. Gövde dışında köklerde, dallarda ya da yapraklarda su biriktiren kaktüs ya da diğer sukkulentler vardır.

Kaktüsler sadece çöllerde mi yaşarlar?
Sanılanın aksine kaktüsler gerçek kum çöllerinde yaşamazlar. Kum çölü hiç yağmur olmayan yer demektir. Oysa kaktüs de olsa, yaşamak için her bitkinin az veya çok su gereksinimi vardır. Kaktüsler ve diğer sukkulentler gezegenimizde oldukça geniş alanlar kaplayan ve yarı-çöl (desierto, matorral, chaparral) olarak adlandırılan bölgelerin bitkileridir. Yarı çöller ABD (Arizona çölü), Meksika (Sonoran çölü), Peru, Şili (Atacama çölü) ve diğer Güney Amerika ülkeleri ile Afrika'nın bir çok bölgesinde bulunur. Buralarda yıllık yağış çok az ve düzensizdir (200-500 mm/yıl). Tüm kaktüsler Amerika kıtalarının (kuzey ve güney) endemik bitkileridir. Diğer sukkulentler ise bütün kıtalarda yaygın olarak bulunurlar.

Kaktüsler daha mı az ilgi isterler?
Pek çok kişi, zaten oldukça olumsuz şartlarda yaşamakta olan bu bitkilerin hemen hiç ilgi gösterilmese de yaşayabileceklerini düşünürler, bir anlamda doğrudur, ihmal edilmeyi tolere edebilirler, ancak, kaktüsler de yaşayan canlılardır ve bakım gördükleri taktirde her yıl düzenli olarak çiçek açıp büyürler. Uzunca bir süre sulanmayan bir kaktüs, bir süre sonra uykuya geçecektir, bu da eğer uygun zaman değilse, bitkinin büyümesini durdurması anlamına gelecektir.Ne zaman çiçek açarlar?Kuru, çöl bölgelerinde uzun süren kuraklık dönemlerinde-ki bu kış ve yaz mevsimleri ile bahar aylarının önemli bir bölümüdür-kaktüsler uykuya geçerler. Kuraklık sorununu aşabilmek için kısa bir yaşam döngüsü kurgulamışlardır. Bu sayede, yağmurların başlamasıyla birlikte çabucak gelişip dallanıp, yapraklanıp çiçeklenirler ve bir aydan kısa bir süre zarfında tohum üretmeye başlarlar. Yanda bir Cereus, bu türün bazı bireyleri gece açan bitkilerdir. (noktürnal) çiçek çapları 25 cm’e kadar çıkabilir. Gece açanlar genellikle açık renklere sahiptirler, böylelikle tozlaşmayı sağlayabilmek adına, büyük kelebekler, yarasalar ve gece uçan bazı kuşların dikkatini daha kolay çekebilirler.

Her ne kadar genellikle çöl koşulları ile birlikte düşünülseler de, aslında tüm kaktüsler çöllerde yaşamazlar. Epifitik türlerden olan kaktüsler tropikal ormanlarda yaşayacak şekilde evrim geçirmişlerdir. Bu ortamda da su eksikliğinden çok, ışık eksikliği ile mücadele etmeyi öğrenmişlerdir. Örneğin, tropikal yağmur ormanlarında yaşayan ‘Epiphyllum’ türü kaktüsler, yukarıdaki sıkışık yaprak örtüsünün yarattığı gölge nedeniyle, daha fazla ışık alabilmek amacıyla yassılmış ve genişlemiş bir gövdeye sahiptirler, böylelikle daha fazla ışık almaya çalışırlar. Ayrıca, bu bitkiler ağaç gövdelerine tutunarak daha yükseklere tırmanarak, ışığa daha yakın olmayı başarırlar. Bir kaktüs yetiştiricisinin bu gibi detayları bilmesi, bitkinin orijinal ortamını tanıması ve baktığı bitkinin arzu ediyor olduğu ortamı sağlayabilmek, su, nem, toprak ve ışık koşullarını daha iyi tasarlamasına olanak verir.

Fotoğraflar : Eminönü Kuşçular ve Bitkiçiler pazarından..